Bài văn mẫu lớp 6: Phân tích Bài học đường đời đầu tiên - Những bài văn mẫu lớp 6 hay nhất

Nhằm giúp các em ôn tập và rèn luyện kỹ năng, nâng cao kiến thức môn Ngữ Văn để chuẩn bị cho kì thi sắp tới. Download.com.vn xin giới thiệu tài liệu bài văn mẫu lớp 6: Phân tích Bài học đường đời đầu tiên.

Tài liệu bao gồm dàn ý chi tiết kèm theo bài văn mẫu. Mời các bạn học sinh lớp 6 cùng tham khảo nội dung chi tiết bài văn mẫu phân tích Bài học đường đời đầu tiên tại đây.

Dàn ý Phân tích Bài học đường đời đầu tiên

1. Bố cục của bài văn và nội dung từng đoạn

- Bài văn có thể chia thành hai đoạn như sau:

+ Đoạn 1 (Từ đầu đến "đứng đầu thiên hạ rồi"): Miêu tả ngoại hình, hành động và tính nết của chàng Dế Mèn cường tráng.

+ Đoạn 2 (phần còn lại): Là câu chuyện về bài học đường đời đầu tiên đối với Dế Mèn.

- Toàn bộ đoạn trích (cũng như toàn tác phẩm) là lời tự kể của Dế Mèn - ngôi thứ nhất (tôi). Đoạn văn có chức năng liên kết câu chuyện của Dế Mèn là đoạn văn gồm bốn câu, từ "Chao ôi" đến "làm lại được".

2. Hình ảnh Dế Mèn trong phần đầu của đoạn trích

a. Các chi tiết miêu tả ngoại hình và hành động của Dế Mèn.

- Ngoại hình của Dến Mèn được khắc họa rất sinh động qua các chi tiết:

+ "Đôi càng ... mẫm bóng".

+ "Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt".

+ "... cả người... rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn".

+ "Đầu ... to ra và nổi từng tảng, rất bướng".

+ "Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc".

+ "Sợi râu... dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng".

- Hành động của Dế Mèn cũng được bộc lộ qua các hình ảnh sống động:

+ "Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên đạp phanh phách vào các ngọn cỏ".

+ "Cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu".

+ "Thỉnh thoảng, tôi ngứa chân đá một cái..."

- Nhận xét về trình tự và cách miêu tả của nhà văn: Vừa tả hình dáng vừa chọn lọc những chi tiết tiêu biểu của con dế; vừa miêu tả ngoại hình vừa diễn tả cử chỉ, hành động để bộc lộ vẻ đẹp sống động, cường tráng và cả tâm tính của một chú dế mới lớn, mới được bố mẹ cho phép sống tự lập: Khờ khạo, kiêu căng, điệu bộ.

b. Đây là một đoạn văn miêu tả hết sức đặc sắc và độc đáo. Việt sử dụng hệ thống tính từ để miêu tả hình dáng và tính cách Dế Mèn góp phần quan trọng khắc họa hình ảnh của chàng Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng, đầy kiêu ngạo và tự phụ: Mẫm bóng, nhọn hoắt, hủn hoẳn, dài bóng mỡ, đen nhánh. Giả sử, nếu em cố tìm một số tính từ đồng nghĩa hoặc gần nghĩa để thay thế, chắc chắn sẽ khó lột tả chính xác, sống động hình ảnh chàng Dế Mèn như nhà văn Tô Hoài đã khắc họa.

c. Tính cách của Dế Mèn

Cái tài của nhà văn là qua việc miêu tả ngoại hình và hành động của Dế Mèn còn bộc lộ được tính nết và thái độ của "nhân vật". Đằng sau các chi tiết, hình ảnh và trong giọng kể của Dế Mèn về bản thân, ta nhận thấy cụ thể chàng Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng nhưng cũng thấy được cả vẻ kiêu căng, tự phụ rất... thanh niên của chàng Dế (đến mức nghĩ mình "có thể sắp đứng đầu thiên hạ rồi", ngộ nhận về sức mạnh của mình: "Mỗi bước đi, tôi làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu", "Tôi đã quát mấy chị Cào Cào... ngứa chân đá một cái, ghẹo anh Gọng Vó..."). Những nét chưa đẹp trong tính cách của Dế Mèn đương nhiên dẫn đến những hậu quả khó lường. Câu chuyện ở phần sau của đoạn trích là hệ quả của thói hung hăng, xốc nổi ở Dế Mèn.

3. Thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt

- Thái độ của Dế mèn đối với Dế Choắt ở đầu đoạn 2 là thái độ coi thường, trịch thượng. Điều này thể hiện qua các chi tiết sau:

+ Đặt tên cho anh bạn hàng xóm cùng tuổi nhưng yêu đuối, gầy gò là Dế Choắt một cách chế giễu và trịch thượng.

+ Cách xưng hô kể cả - gọi Dế Choắt là chú mày, giọng điệu khinh rẻ, nhạo báng: "Chú mày sinh sống quá cẩu thả, chú mày có lớn mà chẳng có khôn, chú mày hôi như cú mèo, in cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi, gương mắt ra xem tao trêu con mụ Cóc đây này...".

+ Thái độ ngông nghênh, không coi ai ra gì: Hếch răng lên, xì một hơi rõ dài (khi Dế Choắt nhờ Dế Mèn); quắc mắt, mắng Dế Choắt (khi Dế Choắt biết sợ, không dám trêu tức chị Cóc cùng Dế Mèn);...

- Sở dĩ Dế Mèn có thái độ như vậy cũng bởi vì Dế Mèn tự phụ, huênh hoang về ngoại hình và sức lực của mình. Nếu đem so sánh cách Dế Mèn nhìn ngoại hình Dế Choắt (đoạn "Cái chàng Dế Choắt... ngơ ngơ") với thái độ "tự ngắm ngía" một cách thái quá của Dế mèn (phần đầu đoạn trích) ta sẽ nhận ra hai "nhân vật" này được nhà văn miêu tả trong tương quan đối lập: Nếu Dế Choắt gầy gò, ốm yếu, nhìn cái cũng sợ thì Dế mèn hung hăng, ngỗ nghịch. Thái độ của Dế Mèn là thái độ của kẻ không coi ai ra gì.

4. Diễn biến tâm lí của Dế Mèn (trong tình huống Dế Mèn trêu chị Cốc để dẫn đến cái chết thảm thương của Dế Choắt).

a. Dế Mèn trêu chị Cóc vì hai lí do: Ngỗ nghịch và chứng tỏ cho Dế Choắt biết mình chẳng sợ ai. Ở sự việc này, nhà văn miêu tả tâm lí Dế Mèn rất tinh tế, sinh động, hợp lí theo các bước sau:

- Lúc đầu, Dế Mèn huênh hoang trước Dế Choắt: "Sợ gì? Mày bảo tao sợ cái gì? Mày bảo tao còn biết sợ ai hơn tao nữa!".

- Run sợ khi thấy chị Cóc "trợn tròn mắt, gương cánh lên", liền "chui tọt ngay vào hang"; khiếp sợ "nằm im thin thít" khi nghe chị Cóc mổ Dế Choắt (do tưởng Dế Choắt trêu chọc chị ta); biết chị Cóc đi rồi mới "mon men bò lên".

- Thấy tình cảnh Dế Choắt thoi thóp thì hoảng hốt và hối hận.

b. Tuy ngỗ nghịch, hung hăng trước kẻ yếu, khiếp sợ trước kẻ mạnh nhưng Dế Mèn không phải là kẻ ác. Trêu chị Cóc là vậy nhưng Dế Mèn không ngờ hậu quả lại dẫn đến cái chết thảm thương của Dế Choắt. Dế Mèn rất hối hận về hành động xốc nổi của mình, "đứng lặng giờ lâu" trước mộ Dế Choắt, nghĩ về "bài học đường đời đầu tiên": Không được cậy khỏe bắt nạt yếu, hung hăng bậy bạ; trước khi làm việc gì cũng phải suy nghĩ cận thận kẻo mang vạ vào thân. Đó là điều đáng quý. Chúng ta tin rằng "bài học đường đời đầu tiên" từ lời khuyên và cái chết của Dế Choắt sẽ giúp Dế Mèn sống tốt hơn trong những chặng đời tiếp theo.

Đoạn trích miêu tả chàng Dế Mèn cường tráng nhưng kiêu căng, xốc nổi. Vì kiêu căng nên Dế Mèn trêu chị Cóc, vô tình gây ra cái chết của Dế Choắt. Dế Mèn hối hận và rút ra bài học cho mình. Đoạn trích minh chứng cho tài miêu tả loài vật của nhà văn Tô Hoài rất sinh động, cách kể chuyện tự nhiên, hấp dẫn, ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình.

Phân tích Bài học đường đời đầu tiên

Tô Hoài được mệnh danh là nhà văn của thiếu nhi. Với những áng văn sinh động, hấp dẫn đã biết bao thập kỉ qua, những tác phẩm của ông đã trở thành món ăn tinh thần của trẻ nhỏ. Và hẳn ai cũng biết đến Dế Mèn phiêu lưu kí - một tác phẩm xuất sắc của Tô Hoài và trích đoạn Bài học đường đời đầu tiên là chương mở đầu cho những biến cố trong cuộc đời Dế Mèn. Đoạn trích đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng bạn đọc.

Dưới ngòi bút tài hoa của Tô Hoài, chân dung Dế Mèn hiện lên vô cùng đẹp đẽ, sống động. Để làm nổi bật vẻ đẹp của chàng dế thanh niên cường tráng Tô Hoài đã liệt kê hàng loạt chi tiết miêu tả ngoại hình của Mèn: đôi càng mẫm bóng, những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứng và nhọn hoắt chẳng khác nào thanh kiếm. Không chỉ vậy đôi cánh của Dế cũng thật đẹp đẽ, dài xuống tận chấm đuôi, thân hình mang một màu nâu bóng mỡ, rắn chắc, khỏe mạnh,… Và cậu chàng hãnh diện về vẻ đẹp ấy của mình lắm. Không chỉ miêu tả dáng vẻ bề ngoài, mà thông qua ngoại hình người đọc phần nào còn thấy được những nét tính cách của nhân vật. Dế ta không chỉ cường tráng về sức khỏe co cẳng lên đạp phanh phách vào các ngọn cỏ, đôi cánh vũ lên nghe phành phạch giòn giã,… chú ta còn kiêu ngạo với cặp râu rất đỗi hùng dũng của mình, những bước đi luôn trịnh trọng khoan thai cho ra kiểu cách con nhà võ; bản tính Dế vẫn xốc nổi, dám đi khà khịa với cả hàng xóm và coi mình sắp đứng đầu thiên hạ. Bằng việc sử dụng hàng loạt các biện pháp tu từ so sánh, nhân hóa cùng với đó là năng lực quan sát tỉ mỉ, khả năng chắt lọc ngôn ngữ tinh tế, trí tưởng tượng phong phú Tô Hoài đã phác họa bức chân dung của Dế Mèn cường tráng, khỏe mạnh, tràn đầy sức sống. Dế Mèn còn giống như chàng trai trẻ tuổi, vừa tự tin, vừa yêu đời, tự hào về bản thân nhưng bản tính còn có sự xốc nổi, kiêu ngạo, ngông cuồng.

Cũng chính tính kiêu căng, xốc nổi, tự coi mình là sắp đứng đầu thiên hạ mà Dế Mèn đã gây ra những chuyện hết sức đau lòng. Nhà văn đã rất công phu khi dựng lên chân dung đối lập, tương phản giữa Dế Mèn và Dế Choắt – người bạn hàng xóm của Mèn. Ngược lại với ngoại hình vạm vỡ của Dế Mèn, Dế Choắt là một cậu chàng gầy gò, ốm yếu, trông hệt một gã nghiện thuốc phiện. Trước lời thỉnh cầu của Choắt, Mèn đã gạt phắt đi bằng giọng khinh thường. Nhưng đó không phải là chuyện đáng để cho một anh chàng vừa ngông nghênh vừa kiêu ngạo quan tâm. Chỉ đến khi vì sự dại dột của mình, Mèn trêu chị Cốc rồi dẫn đến cái chết thảm thương của Dế Choắt, lúc này chàng ta mới nhận ra được những lỗi lầm của bản thân. Dế Mèn ngông cuồng trêu chị Cốc, thấy chị Cốc nổi giận, Mèn ta cậy mình có hang sâu đã chui tọt vào hang để tránh hậu họa, nào ngờ Dế Choắt lại là người phải chịu hậu quả. Cái mỏ chị Cốc cứ thế giáng xuống Choắt gầy gò ốm yếu, khiến Choắt vẹo cả xương sống. Chỉ khi chị Cốc đi rồi, Mèn mới dám bò lên, thấy Dế Choắt không dậy được nữa và nghe những lời trăng trối của Choắt, Mèn đã vô cùng đau khổ, ân hận. Những lời trăng trối của Dế Choắt chính là bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn, đó là bài học đau xót phải trả bằng cả bằng mạng sống của người khác.

Bằng việc sử dụng linh hoạt các biện pháp nghệ thuật: so sánh, nhân hóa,… Cách kể chuyện hấp dẫn, vốn ngôn từ phong phú, sinh động, lối nói dân dã “nghèo sức quá” “nói thẳng thừng” … đã làm cho câu chuyện về bài học đường đời đầu tiên trở nên thú vị, hấp dẫn hơn.

Qua đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên, bạn đọc không chỉ thấy được những vẻ đẹp về ngoại hình của Dế Mèn, mà qua sai lầm, bài học đầu tiên của Mèn, chúng ta còn rút ra bài học cho chính bản thân mình: phải luôn quan tâm, giúp đỡ người xung quanh, không được có thói kiêu căng tự phụ, xốc nổi không chỉ gây ảnh hưởng đến chính mình mà còn làm hại những người khác.